Teraziyi kim tutuyor?

Bir düşün: İki köpeğe aynı komutu veriyorsun. İkisi de aynı emeği harcıyor. Ama ödül? Sadece birine gidiyor.

İlk başta ses çıkmaz. Ama sonra…

O bakış gelir. Kaşlar hafifçe çatılır, kulaklar düşer, surat çevrilir. Birkaç tekrar sonra oyun tamamen biter.

Buradaki mesele basit bir “ödül yok” değil. Bu, adaletsizlik. Bilim buna inequity aversion yani “adaletsizlikten kaçınma” diyor. İnsan beyninde tetiklenen rahatsızlığın köpek beyninde de karşılığı var.

Neden Bu Kadar Önemli?

Köpekler sürü canlısı. Sürüde düzeni ayakta tutan şeylerden biri de adalet. Yiyecek, ilgi, oyun… Bunlar eşit paylaşılmazsa sürü dağılır. Bu refleks kurt atalarından miras ve bugün evinin salonunda hâlâ çalışıyor.

Sen evde birine sürekli sarılıp diğerini görmezden geldiğinde, köpeğin beyninde küçük bir alarm çalıyor.

“Bu işte denge yok.”

Ve bu alarm güveni, motivasyonu, öğrenme isteğini yavaş yavaş kemiriyor.

Unutma. Köpekler sadece “ödül yok” diye değil, yanındaki ödül aldığında ama kendisi alamadığında tepki verir. Yani mesele boş mama kabı değil, diğerinin kabının dolu olmasıdır.

Peki Çocuk Devreye Girince?

Burada işin rengi değişiyor.

Köpeğin “rakibi” illa başka köpek olmak zorunda değil. Evdeki çocuk da bu terazinin bir kefesi.

• 5–6 yaş grubu: Bu yaş tam kıskançlık tetikleyici. Çocuk hareketli, öngörülmez, sürekli ilgi istiyor. Köpeğin gözünde “enerjiyi çalan rakip” haline gelebiliyor.

Bu yaşlar aynı zamanda köpek ısırıklarının en sık görüldüğü dönem.

• 10 yaş grubu: Daha olgun, kuralları anlayan, sıraya uyabilen bir yaş. Köpek için hâlâ “rakip” olabilir ama aynı zamanda “adaleti sağlayan ortak” rolüne de girebilir.

Evde Adalet Protokolü

Köpek çocuk dengesini korumak için uygulanabilir birkaç basit kural:

1. Sıra ritüeli: “Şimdi sıra sende, şimdi sıra onda.” Sesli söyle ki köpek sıranın döneceğini bilsin.
2. Eşit değil, adil süre: 1 dakika çocuk, 1 dakika köpek. Bitince “bitti” komutuyla geçiş yap.
3. Kaynak yönetimi: Yatak, oyuncak, senin kucağın… Bunların hepsi kaynak. Çocuk köpeğin alanına izinsiz girmesin.
4. İstasyon eğitimi: Çocukla ilgilenirken köpeğin gideceği özel bir minder olsun. Orada bekler, orada ödüllendirilir.
5. Rakipten partner yarat: Eğitim seanslarına çocuğunu dahil et. Pozitif eğitim, komut ödül ilişkisini çocuğun kontrolüne bırak.

Kırmızı Bayraklar

Köpekler adalet terazisi bozulduğunda bunu küçük sinyallerle mutlaka belli ederler. Sinyalleri oku:

• Yüzünü çevirmek
• Sık esnemek
• Göz akının görünmesi
• Kulakların düşmesi
• Patiyi araya sokmak
• Çocuğun önüne geçmek

Bunlar, “denge bozuluyor” mesajıdır.

Beynin Terazisi

Nörobilim diyor ki, köpeklerde adaletsizliğe tepki veren bölgeler bizdekiyle aynı. Özellikle anterior insula. İnsan haksızlığa uğradığında hangi bölge ışıldıyorsa, köpekte de aynı bölge harekete geçiyor.

O yüzden köpeğinin suratındaki “bozulma” aslında biyolojik bir çığlık:

“Terazi eğrildi!”

Peki Terazin Dengede mi?

Sana bir sır vereyim: Köpeğin sana sadakati sadece sevgiden gelmiyor.

Adalet terazisinin dengede olması, güveni besler. Güven beslenince bağlılık büyür. Bağlılık büyüdükçe eğitim kolaylaşır, sorunlar azalır.

Yani köpeğinin yanında gerçekten güçlü olmak istiyorsan, önce teraziyi dengede tutmayı öğren.

✍️ Koray – Köpek Davranışları Uzmanı